1. KARAHANLILAR (840 - 1212)
* Hâkaniye ve İlig-Hanlar adlarıyla da anılan Karahanlı Devleti, başta Karluklar olmak üzere Çiğil, Yağma ve Tuhsi gibi Türk Boylarına dayanıyordu.* Karluk yabgusu, bağlı bulunduğu Uygur Devleti’nin 840 yılında Kırgızlar tarafından yıkılması üzerine bağımsızlığını ilân etti. Kendisini Türk hükümdarlarının yasal mirasçısı sayan yabgu Karahan unvanını aldı.
* Karahanlıların ilk hükümdarı Bilge Kül Kadir Han’dır
* Karahanlılar, Orta Asya’da kurulan İlk Müslüman Türk devletidir. İslamiyet’in Orta Asya’da yayılmasını sağlamışlardır.
* Karahanlılar Devleti, İslam öncesi Türk devletlerinde görülen ikili yönetim anlayışını devam ettirmiştir.
NOT:İkili devlet anlayışında devlet doğu - batı veya sağ - sol şeklinde iki idari bölüme ayrılarak yönetilirdi. Karahanlılarda iki bölümün başında da kara han unvanını taşıyan birer hükümdar bulunuyordu. Doğu bölümünü yöneten büyük kağan sayılıyordu. Ancak batı bölümündeki kağan da geniş yetkilere sahipti. Bu yönetim anlayışı güçlü bir merkezi otorite kurulmasını engellemiş, devletin ikiye bölünmesine yol açmıştır.
* Karahanlı Devleti’nde, diğer Türk İslam devletlerinden farklı olarak halkın tamamına yakını Türk’tür. Halkın çoğunluğunun Türk olması resmi dilin, eğitim ve edebiyat dilinin Türkçe olması sonucunu ortaya çıkarmıştır.
Türklere ait ilk İslami eserler bu dönemde meydana getirilmiş, böylece Türk İslam kültürünün temeli atılmıştır. Bu eserlerin en önemlileri şunlardır:
Karahanlıların İslâmiyet’i kabul etmesi ve ikiye ayrilmasi:
Satuk Buğra Han şehzadeliği sırasında Müslümanlarla temas kurmuş ve Abdülkerim adını alarak Müslüman olmuştu. Bu tarihten sonra Abdülkerim Satuk Buğra han adıyla anıldı Karahanlı Devleti’nin başına geçince de İslâmiyet’i resmî din olarak kabul etti (920). Böylece İlk Müslüman Türk Hükümdarı oldu. Bu olay Türk ve İslâm tarihinin dönüm noktası olmuştur.
Karahanlılar Gaznelilerle birlikte Samanoğulları devletine son verdiler (999). Maveraünnehir’e egemen oldular. Karahanlılar, Güneyde ki komşuları Gazneliler ile de mücadele ettiler. Yusuf kadir han dönemi en parlak dönemleri oldu. Bu dönemde sınırlarını çok genişlettiler. Ancak, Yusuf Kadir Han’ın ölümünden sonra alınan yenilgiler sonrası hanedan arasında çıkan anlaşmazlık neticesinde devlet Doğu ve Batı olmak üzere ikiye ayrıldı (1042).
Doğu Karahanlı Devleti (1042-1211):
Doğu Karahanlı Devleti’nin sınırları Kaşgar, Fergana, Balkaş gölü civarına kadar uzanmaktaydı.
Doğu Karahanlı Devleti 1090 yılında Selçuklulara bağlandı. Devlet 1133 yılında Moğol asıllı Karahıtayların hâkimiyetine girdi. Bu durum 1211’e kadar devam etti. Bölgenin tamamı Cengiz Han tarafından istilâ edildi.
Batı Karahanlı Devleti (1042-1212):
Batı Karahanlıların kurulduğu bölge de Maveraünnehir ve Fergana bölgesinde kurulmuştur.1074 yılında Büyük Selçuklular’a bağlandı. Selçukluların Katvan Savaşı’nda yenilmesiyle beraber Batı Karahanlılar da Karahıtay hâkimiyetine girmişti (1141). Harzemşahlar bölgedeki Moğol hâkimiyetine son vermiş, son Karahanlı hükümdarı Osman Han’ı da ortadan kaldırarak, bu devleti yıkmışlardır (1212).
NOT: Karahanlılar saray, merkez, taşra teşkilatı ve askerlik gibi alanlarda eski devlet anlayışlarını sürdürmüşlerdir, Türk töresini uygulamışlardır.
GAZNELİLER (963 – 1187)
* Samanoğulları Devleti’nin dağılmaya başladığı bir dönemde Samanoğulları komutanlarından Alp Tigin DoğuAfganistan’daki Gazne şehrini ele geçirerek, Gazneli Devleti’nin ilk temellerini atmıştır - 963.
UYARI: Gazneliler Devleti adını, Doğu Afganistan’da bulunan başkentleri Gazne şehrinden almaktadır. Ayrıca hükümdarlık hanedanının kurucusundan dolayı Sebük-teginliler veya lâkaplarından dolayı Yemînîler diye de anılırlar.
Sultan Mahmut Dönemi:
* Gazneli Mahmut zamanında, devlet en parlak devrini yaşadı. Sultan Mahmut Karahanlılarla birlikte samanoğulları Devleti’ne son vererek sınırlarını çok genişletmiştir.
* Gazneli Mahmut, Büveyhoğullarını mağlup ederek Abbasi halifesini baskıdan kurtarmıştır. Bu hizmetine karşılık olarak halife, Gazneli Mahmut’a sultan unvanını vermiştir.
UYARI: Türk tarihinde sultan unvanını ilk defa Gazneli Mahmut kullanmıştır. Gaznelilerin Abbasi halifesinin koruyuculuğunu üstlenmeleri İslâm dünyasında saygınlıklarını artırmıştır.Sultan Mahmut, bu olaydan sonra Abbasi halifeleri adına para bastırarak hutbe okutmaya başladı.Böylece Selçuklular ve Osmanlılar dönemlerinde de sürdürülecek olan İslam dünyasının lideri ve koruyuculuğu politikasının temeli atılmıştır.
* Hindistan Seferleri: Gazneli Mahmut, sultan unvanını aldıktan sonra Abbasi halifesine İslamiyet’i yayma ve her yıl Hindistan’a sefer düzenleme sözü vermişti. Bu sefenlerden önce İran ve İrak taraflarında fetihler yaparak ülkesinin kuzeyini emniyet altına aldı. Ardından Gazneli Mahmut 1001–1027 tarihleri arasında Hindistan’a 17 sefer düzenleyerek, Kuzey Hindistan’ı topraklarına kattı.
Hindistan Seferlerinin Sonuçları
1- Kuzey Hindistan fethedilerek Türklerin uzun süre hüküm sürdükten bölgelerden biri haline gelmiştir.
2- Sultan Mahmut ve daha sonra Hindistan’da kurulan Müslüman Türk Sultanlıklarının çalışmaları sonucunda İslamiyet, Hindistan’da geniş bir alana yayılarak günümüzdePakistan, Afganistan, Bangladeş devletlerinin ortaya çıkmasında etkili olmuştur. Hindistan’a bağlı Keşmir Bölgesi’nde de önemli oranda Müslüman nüfus bulunmaktadır.
3- Bu seferler sırasında ele geçirilen ganimetlerle Gazne şehri; parklar, bahçeler, zafer abideleri, camiler gibi mimari eserlerle süslenmiştir. Belh, Nişabur gibi büyük şehirler de o devrin en güzel ve bakımlı beldeleri olmuştur.
Sultan Mesut Dönemi
Sultan Mahmut ölünce yerine oğlu Mesut geçti (1030). Sultan Mesut, babası gibi devlet tecrübesine sahip değildi.
Selçuklu tehlikesinin artmasına rağmen, O Kuzey Hindistan’a sefer düzenlemesi bunun bir kanıtıdır.
Dandanakan Savaşı (1040)
Sultan Mesut, Selçukluların Horasan’a yerleşmeleri ve Tuğrul Bey’in Nişabur’da adına hutbe okutup bağımsızlığını ilan etmesi üzerine büyük bir ordu ile Selçuklular üzerine yürüdü.
Gazneli ordusunun gücü karşısında Selçuklular, meydan savaşından kaçındılar ancak ani baskınlarla, kendilerini takip eden Gazneli ordusunu yıprattılar. Gazne ordusu iyice yıpratıldıktan sonra, Selçuklu ve Gazneli orduları Dandanakan denilen yerde karşı karşıya geldiler. Üç gün süren savaş sonunda Gazneliler yenildiler.
Dandanakan Savaşı’nın Sonuçları
1- Gazne ordusunun bütün hazinesi, silahları ve malları Selçukluların eline geçmiştir.
2- Gazneliler Devleti zayıflayarak yıkılış sürecine girmiştir.
3- Büyük Selçuklu Devleti resmen kurulmuştur.
4- Selçuklu Türklerinin batıya doğru ilerleyişleri hızlanmıştır.
Gazneliler, Dandanakan Savaşı’ndan sonra topraklarını kaybederek Hindistan’a çekilmeye mecbur kaldılar. Siyasi gücünü kaybeden Gazne Devletine Afgan asıllı Gurlular son vermiştir (1187).
Gaznelilerde Toplum Yapısı.
* Gazne halkının çoğunluğunu Afgan, Hint, Fars ve çeşitli Türk boyları oluşturuyordu. Çok geniş bir sahada halkı idare eden Gazne Devleti az sayıdaki Türklerden oluşan merkezi kuvvete dayanıyordu. Bu durum Gazne ordusunun da farklı topluluklardan oluşmasını zorunlu hale getirmiştir.
* Gazneliler Devleti’nin yönetim anlayışı, bir grup ayaklanırsa diğer toplulukları ayaklananların üzerine göndererek düzeni sağlamak şeklindeydi. Bu durum Gaznelilerin çeşitli toplulukları birbirine karşı denge unsuru olarak kullandığını göstermektedir.
YORUM:Gaznelilerin siyasal güçlerini uzun süre koruyamamalarında ve kısa sürede yıkılmalarında; egemenlikleri altındaki topraklarda çok farklı milletlerin yaşaması ve Türk nüfusun az olması etkili olmuştur.
2019-12-17 Admin Admin
Taglar: İlkTürkİslamDevletleri
| 9. Sınıf Tarih Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Anadolu Selçuklu Devleti (1075 - 1308)
Süleyman Şah (1075-1086): Sultan Alparslan’ın Malazgirt Savaşı sonrasında verdiği emir gereğince,Anadolu’nun fethine katılan Süleyman Şah ve kardeşi Mansur Bey, Bizans’tan Konya ve çevresini, Afyon’u ve Kütahya’yı aldılar. |
|
Batınilik Faaliyetleri
Batınilik; Kur’an ayetlerini kendilerine göre yorumlayan ve ayetlerin gizli (batıni) manaları olduğunu iddia eden bir harekettir. Liderleri olan Hasan Sabbah’ın amacı; Selçukluları içten çökertmek ve Sünni Selçuklular arasında Bâtınil |
|
Büyük Selçuklu Devleti (1040 - 1157)
Oğuz: Boylar, kabileler demektir. Oğuz Kağan Destanı’ndaki Oğuz Han’ın Asya Hun hükümdarı Mete Han olduğu kabul edilmektedir. |
|
Abbasiler (750 - 1258)
Ebu Müslim’in, Emevi Devletini yıkarak Küfe’de Ebul Abbas’ı halife ilan etmesiyle Abbasi Devleti kuruldu. Abbasi halifesi Ebu’l Abbas Abdullah, Hz. Muhammed’in amcası Abbas’ın soyunciandır. |
|
Anadolu Uygarlığı
Anadolu; verimli arazilere sahip olması , önemli ticaret yolları üzerinde bulunması, iklim şartlarının elverili olması , etrafının denizlerle çevrili olması gibi sebeplerle birçok devlete ev sahipliği yapmıştır. Anadolu uygarlığını o |
|
Avrupa Hun Devleti
BALAMİR önderliğinde Avrupa ya gelen Kuzey Hunları Tuna nehrini aşarak bugünkü Macaristan bölgesine gelmişler ve burada AVRUPA HUN DEVLETİNİ kurmuşlardır |
Sayfa Yorumları