Divan Edebiyatı Şairleri

13. yy.

Hoca Dehhani

* Anadolu’da din dışı divan edebiyatının kurucusudur.
* Aşk, şarap, tabiat konularını işlemiştir.
* Oğuz Türkçesini kullanmıştır.
* Günümüze bir kasidesi ve yedi gazeli ulaşmıştır.
* Selçuklu Şehnamesi isimli Farsça mesnevisi olduğu düşünülmektedir ancak eser günümüze ulaşamamıştır.

Mevlana Celaledin-i Rumi

* Sevgi ve hoşgörü çağrısı ile tüm insanlara kucak açmış, mutasavvıf, düşünür ve şairdir.
* Hocası Şems-i Tebrizi ile tanıştıktan sonra tasavvuf yoluna girmiştir.
* Eserlerinde tasavvuf düşüncesini işlemiştir.
* Eserlerini Farsça olarak yazmıştır.
* 2007 yılı, UNESCO tarafından Dünya Mevlana Yılı ilan edilmiştir.

Eserleri
Mesnevi: Asıl adı Mesnevi-i Manevi’dir. 6 ciltten oluşur. Din, ahlak, tasavvuf konularını içeren 26 bin beyitlik didaktik bir mesnevidir.
Divan-ı Kebir:Tasavvufi aşkı konu edinen şiirlerinden oluşan eseridir. “Şemsu’l-Hakayık” olarak da bilinir.
Mektubat: Selçuklu devletinin hükümdarlarına, devrin ileri gelenlerine ve dostlarına yazdığı 145 mektubun bir araya getirilmesiyle oluşmuş mensur bir eserdir.
Fih-i Mafih: Tasavvufi sohbetlerinden oluşan eseridir.
Mecalis-i Seba: Mevlana’nın yedi vaazının bir araya getirilmesiyle oluşan eseridir.

Sultan Veled

* Mevlana’nın oğlu ve Mevlevilik tarikatının kurucusudur.
* Anadolu’da aruz vezniyle Türkçe şiir yazma geleneğinin oluşmasında katkıları büyüktür.

Eserleri
Divan: Dini, tasavvufi, ahlaki şiirlerden oluşan bir eserdir. Gazeller bölümünde Türkçe, Farsça ve Rumca şiirler vardır.
Mesnevileri: İbtidaname(Farsça), İntihaname(Farsça), Rebabname (Farsça)
Maarif: Farsça mensur bir eserdir. Dini-ahlaki öğütler içerir.

Ahmet Fakih

* Mevlana’nın babasından fıkıh dersleri aldığı için “fakih” olarak anılmıştır. *Mutasavvıftır.
* Eski Anadolu Türkçesinin en eski şairi olarak bilinmektedir.

Eserleri
Çarhname: Dini-tasavvufi konuları işleyen, kaside biçiminde yazılmış bir eserdir.
Kitab-ı Evsaf-ı Mesacidi’ş-Şerife: Mesnevidir. Hac yolculuğu sırasında gördüğü yerleri ve camileri anlatmıştır. İlk manzum seyahatname özelliği taşır.

Şeyyad Hamza

* Dini-tasavvufi şiirler yazmıştır. Din dışı konuları işlediği şiirleri de vardır.
* Gezgin bir derviş olarak Anadolu’yu dolaşmıştır.
* Şiirlerinde hem aruz hem heceyi kullanmıştır.

Eserleri
Yusuf u Züleyha: Konusunu Kur’an’dan aldığı mesnevisidir. Türk edebiyatında yazılmış olan ilk Yusuf u Züleyha mesnevisidir. Aynı zamanda Türk edebiyatında aşk konulu ilk mesnevidir.
Dastan-ı Sultan Mahmud: Mesnevidir. 14. YY.

Gülşehri

* Mutasavvıf şairdir.
* Sade bir Türkçeyle yazmış, Türkçeyi sanat dili haline getirmeye çalışmıştır.

Eserleri
Mantıkut Tayr: Feridüddin Attar’ın aynı isimli eserini esas alarak yazmıştır. Vahdet-i vücud inancını işlediği alegorik bir mesnevidir. Gülşenname olarak da anılır.
Felek-name: Farsça, tasavvufi bir mesnevidir.
Aruz Risalesi: Farsça yazılmıştır.
Keramet-i Ahi Evran: Türkçe mesnevidir.

Aşık Paşa

* Mutasavvıf bir şairdir.
* Eserlerini sade bir Türkçeyle yazmış ve Türkçenin edebiyat dili olmasında önemli katkıları olmuştur.
* Hem arzu hem de hece ile yazmıştır.

Eserleri
Garibname: Dini tasavvufi bir mesnevidir. Halka tasavvufu öğretmek amacıyla sade bir Türkçeyle yazılmıştır.
Fakrname: Tasavvufi bir mesnevidir.
Kimya Risalesi: Nazım-nesir karışık bir eserdir.

Ahmedî

* Aşk, şarap, eğlence, tarih ve tabiat konulu şiirler yazmıştır.
* Şairliğin yanında tıp, astronomi, geometri, resim, hattatlıkla da ilgilenmiştir.
* Türkçeyi ustalıkla kullanan, şiir tekniği iyi olan bir sanatçıdır.

Eserleri
İskendername: On bin beyitlik bir mesnevidir. Büyük iskender’in savaşlarını ve hayatını anlatır. Eserin sonunda ilk manzum Osmanlı tarihi sayılabilecek bir Osmanlı vakayinamesi yer almaktadır.
Cemşid u Hurşid: Mesnevidir. Çin hükümdarı Cemşid ile Rum kayserinin kızı Hurşid’in aşkını anlatır.
Tervihu’l Ervah: Tıpla ilgili bir mesnevidir.
Mirkatü’l Edeb: Arapça-Farsça manzum lügattir.

Kadı Burhaneddin

* Şair, bilgin, devlet adamıdır.
* Aruz ve heceyi kullanmıştır.
* Şiirlerinde Azeri Türkçesini kullanmış, gazel ve tuyuğlarıyla ün kazanmıştır.
* Aşk, tabiat, yiğitlik ve tasavvuf temalarını işlemiştir.

Eserleri
Divan
Tercihü’t Tavzih: Fıkıhla ilgili Arapça bir eserdir.

Seyyit Nesimî

* Azeri sahasında yetişmiş mutasavvıf bir şairdir.
* Vahdet-i vücud düşüncesini Hurufilik inancı çerçevesinde cesur ve taşkın bir şekilde anlatmıştır.
* Alevi-Bektaşi şairler arasında yedi ulu ozandan biri kabul edilir.
* Şiirlerinde coşkun bir lirizm görülür.
* Arapça, Farsça, Türkçe olmak üzere üç divanı vardır.
* Tuyuğlarıyla ünlüdür.
* Şiirlerinde genellikle Azeri şivesini kullanmıştır.

Hoca Mesud

* Hayatı hakkında yeterli bilgi yoktur. Türkçeyi iyi kullandığı bilinir.

Eserleri
Süheyl ü Nevbahar: Diğer adı Kenzül Bedayi’dir. Aşk konulu mesnevidir. Yemen padişahının oğlu Süheyl ile Çin imparatorunun kızı Nevbahar’ın aşkı anlatılmıştır.
Ferhengname-i Sadi: İranlı Sadi’nin Bostan adlı eserinden çeviridir. Tasavvufi bir mesnevidir. 15. YY.

Ali Şir Nevaî

* Çağatay edebiyatının en ünlü şairidir.
* Çağatay Türkçesi onun sayesinde büyük bir edebiyat dili haline gelmiştir.
* Hamse sahibi ilk Türk şairidir.

Eserleri
Divanları (Hazâ’inü’l-Me’ân’i): Türkçe şiirlerini topladığı dört divanı vardır. Şairin çocukluk, gençlik, orta yaş ve yaşlılık dönemlerinde yazdığı şiirleri ihtiva eder. Garâ’ibü’s-Sıgâr, Nevâdirü’ş-Şebâb, Bedâyi’ü’l-Vasat ve Fevâ’idü’l-Kiber olarak düzenlenmiştir.
Mecâlisü’n- Nefâis: Tür edebiyatının ilk şairler tezkiresidir.
Muhakemetü’l- Lugateyn: Nevâyî’nin bu eseri onun dil alanındaki milli duruşunu sergilemesi bakımından önemlidir. Farsça ile Türkçeyi mukayese eden bu eserde Türkçenin Farsçaya üstünlüğü gözler önüne serilmek istenmiştir. Mizanü’l- Evzân: Aruz vezni hakkında bilgi vermeyi amaçlayan bir kitaptır.
Hamse: Hayretü’l- ebrar. Leylâ ile Mecnûn Ferhâd ile Şirin Seba-yi Seyyâre. Sedd-i İskenderi Lisânü’t- tayr

Şeyhî

* Tasavvuf ve tıp eğitimi almıştır.
* Tsavvufi ve din dışı şiirleri, hiciv üslubuyla yazdığı sosyal içerikli eserleri de vardır.
* Döneminin Türkçesini başarıyla yansıtmıştır.

Eserleri
Divan
Harname: Edebiyatımızın hiciv ve fabl türündeki ilk eseridir. Olaylar bir eşeğin başından geçmiş gibi anlatıldığı için alegorik bir eserdir.Didaktiktir.
Hüsrev ü Şirin: Genceli Nizami’nin aynı adlı eserinin çevirisidir. İran hükümdarı Hürmüz’ün oğlu Hüsrev ile Ermeni melikinin yeğeni Şirin arasındaki aşk hikayesi anlatılır.

Süleyman Çelebi

* İmamlık yapmıştır.
* Hz. Muhammed’in doğumunu anlatan tür olan mevlit yazma geleneğini başlatmıştır.

Eserleri
Vesiletü’n-Necat (Mevlit): Hz. Muhammed’in doğumunu ve hayatını anlatan bir mesnevidir. Altı bölümden oluşur.
Münacat: Allah’a yakarış
Veladet: Peygamberin doğumu
Risalet: Hz. Muhammed’in peygamber oluşu
Miraç: Hz. Muhammed’in göğe yükselişi
Rıhlet: Hz. Muhammed’in vefatı
Dua

Ahmet Paşa

* Kadılık ve vezirlik yapmıştır.
* Döneminde “sultanu’ş-şuara” olarak anılmıştır.
* Fatih tarafından idama mahkum edilmiş, Kerem Kaside’sini yazarak idamdan kurtulmuştur.
* Fatih için yazdığı Güneş Kasidesi de ünlüdür.
* Din dışı gazel ve murabbalarıyla tanınmıştır.
* Tarih düşürme ve nazire yazmada önde gelen isimlerdendir.
* Divanı vardır.

Necati Bey

* Şair ve hattattır.
* Aşk konulu gazelleriyle ünlüdür.
* Şiirlerinde sade bir dil kullanmış; atasözlerine, deyimlere ve halk söyleyişlerine şiirlerinde yer vermiştir.
* Türkçe divanı vardır. 16. YY.

Fuzulî

* Aşk şairidir. Beşeri aşktan ilahi aşka dönüşen platonik aşkı anlatır.
* Mutasavvıf değildir ancak anlattığı aşk Allah aşkıdır.
* Izdırap şairidir. Mutluluğu istemez, aşk acısını, derdi, üzüntüyü arar.
* Divan şairlerinin en lirik şairlerinden biridir.
* Mazmun bulma ve kullanmada çok ustadır.
* Gazelleriyle ünlüdür.
* Şiirlerinde Azeri Türkçesinin özellikleri görülür.
* Şiirleri kolay söylenmiş gibi görünür ancak derin anlamlar içerir.
* ”İlimsiz şiir, temelsiz duvara benzer.” demiştir.

Eserleri
Türkçe Divan: Divan’da yer alan Su Kasidesi , edebiyatımızın en ünlü naat örneklerindendir.

Farsça Divan:
Leyla vü Mecnun: Bu konuda yazılmış olan en güzel eserdir. Mesnevidir.Asıl olarak, Arap hikâyesi olan Leyla ve Mecnun arasındaki aşkı anlatır. Kademe kademe maddi aşktan geçerek, ilahi aşka ulaşan Mecnun’un hikâyesidir.
Beng ü Bade: 444 beyitten oluşmuştur, Türkçedir ve Şah İsmail’e sunulmuştur. Şarap ile afyon arasında karşılaştırma yapılarak şarabın üstünlüğü ortaya konmuştur. Hikâye’de bade, Şah İsmail’i, beng ise II. Bayezid’i simgelemektedir. Sonunda bade kazanır ve Şah İsmail’e sunulan bu eserde onun ihsanına kavuşma amacı vardır.
Heft-cam/Saki-name: Farsça yazılmış olan bu eser, 327 beyitten oluşmaktadır. Meyhanenin övgüsü yapılmıştır ve yedi kadehten ilahi şarabı içerek kendinden geçer. Tamamıyla tasavvufi bir anlam taşıyan mistik bir eserdir.
Hadis-i Erbain Tercümesi: Manzum kırk hadis tercümesidir. Nevayi’nin de tercüme etmiş olduğu, Molla Cami’nin Hadis-i Erbain eserinin tercümesidir.
Hadikatü’s-Süeda: Fuzuli’nin tanınmış eserlerindendir ve Kerbela olayını anlatmaktadır. Mensur olarak tertip edilmiş, yer yer manzum parçalarla süslenmiştir.
Rind ü Zahid: Fuzuli’nin Farsça mensur eseridir, içinde yer yer manzum parçalar da vardır. Rind ve Zahid arasındaki tartışmadan bahsetmektedir.
Sıhhat ü Maraz: Farsça mensur bir risaledir. Ruhun beden ülkesine seyahatini, o günün tıp bilimine dayanarak açıklamış ve ruh-beden ilişkisini tasavvufi bir görüşle anlatmıştır.
Muamma Risalesi: Farsça yazılmıştır ve Fuzuli’nin bir çeşit manzum bilmece olarak bilinen muamma yazmadaki hünerini gösteren eserdir.
Şikayetname: Edebiyatımızda ilk edebi mektuptur. Kendisine bağlanan maaşı alamayınca yazmıştır.
Enisü’l Kalb: Kasidedir.

Bâkî

* Döneminde “sultanu’ş şuara” olarak anılmıştır.
* Aruzun kusurlarını en aza indirgemiştir.
* Mazmunları, söz sanatlarını kullanmada çok başarılıdır.
* Şiirlerinde genellikle din dışı konuları işlemiştir. Rint bir şairdir. Zevke, eğlenceye düşkün olan şair dünyayı kısa, geçici bir hayal alemi olarak görmüştür.
* Şiirlerinde tabiat ve İstanbul’a da yer verir. *Şiirlerinde sade İstanbul Türkçesi görülür.
* Gazel şairi olan Baki’nin Kanuni’nin ölümü üzerine, terkibi bent biçiminde yazdığı Kanuni Mersiyesi ünlüdür.
* Divanı vardır.
* Fezail-i Mekke ve Feza’ilü’l Cihad Arapçadan çeviri mensur eserleridir.

Bağdatlı Ruhi

* Düşünce ve toplumsal konulu şiirler yazmıştır. Hicivleriyle ünlüdür.
* Lirik ve tasavvufi şiirler de yazmıştır ancak şiirleri nazım tekniği bakımından zayıftır.
* Divan’ında bulunan 17 bentlik sosyal hiciv içerikli terkib-i bendi ünlüdür. Tanzimat şairlerinden Ziya Paşa bu esere nazire yazmıştır.

Zâtî

* Ayakkabıcı dükkanı olarak açtığı yerde remilcilik yapmıştır. Daha sonra para karşılığı şiir yazmaya başlamış ve burası Baki’nin de geldiği, genç şairlerin yetiştiği bir edebi okul haline gelmiştir.
* Yaklaşık üç bin gazeli ile Türk edebiyatının en çok gazel yazan şairidir.

Eserleri
Divan
Şem ü Pervane: Mesnevidir.
Ahmed ü Mahmud: Mesnevidir.
Ferruhname: Mesnevidir.
Letaif: Manzum latifedir.
Edirne Şehrengizi
Siyer-i Nebi
Mevlid

Taşlıcalı Yahya

* Kanuni’nin oğlu Şehzade Mustafa’nın ölümü üzerine yazdığı Şehzade Mustafa Mersiyesi ile ünlüdür.
* Mesnevilerinde mahalli çizgilere ve deyimlere yer vermesiyle mahallileşme akımı içindedir.
* Hamse sahibidir:
Gencine-i Raz
Kitab-ı Usul Gülşen-i Envar Yusuf u Züleyha Şah u Geda
Divan

Hayalî

* Şiirlerinde mahalli çizgilere ve deyimlere yer vermiş, mahallileşme akımının içinde olmuştur.
* Rindane tarzda şiirleri vardır.
* Tasavvufu işlemiştir ancak tasavvuf şairi değildir.
* Divan
17. YY.

Nef’î

* Divan şiirinin en büyük yergi ve övgü şairidir.
* Aşıkane gazelleri, hicivleri ile ün kazanmıştır.
* Kaside tarzında yakaladığı sağlam teknik, ahenk ve abartmalarla bir ekol olmuştur.
* Din dışı konularda yazmıştır.
* Kasidelerinde ağır ve sanatlı, gazellerinde yalın bir dil kullanmıştır.

Eserleri
Divan
Siham-ı Kaza (Kader okları): Kaside nazım biçimiyle yazılmış olan eser, Türk edebiyatında hiciv türünün en önemli örneklerindendir.
Tuhfetü’l Uşak: Kasidedir.

Nâbî

* Didaktik şiirleriyle tanınır.
* Nabi Ekolu olarak bilinen , düşünceyi ön planda tutan Hikemi Şiir’in kurucusu ve en büyük temsilcisidir.
* Nazım tekniği kusursuzdur, şiirlerinde söz sanatlarını çok kullanmamış, sade ve akıcı bir dille yazmıştır.
* Bazı hikmetli sözleri atasözü gibi halk arasında yerleşmiştir.
* Sorunlara çözüm üreten, öğüt veren bir şiir anlayışı vardır.
* Manzum eserlerinde sade bir dil kullanmış, mensur eserlerinde ise süslü bir dili tercih etmiştir.

Eserleri
Türkçe ve Farsça Divan
Tercüme-i Hadis-i Erbain: Kırk hadis tercümesi
Hayriyye: Oğluna yazdığı öğütleri içeren didaktik bir mesnevidir. Pendname tarzındaki eser aynı zamanda sosyal hicviye örneğidir.
Hayrabad: Feridüttin Attar’ın İlahiname adlı eserinden çeviridir. Aşıkane bir mesnevidir.
Surname: IV. Mehmet’in oğullarının sünnet törenini anlatan bir mesnevidir.
Fetihname-i Kamaniçe: IV. Mehmet’in Lehistan seferini ve Kamaniçe kalesinin alınışını anlatan mensur bir eserdir.
Tuhfetü’l Harameyn: Hac yolculuğunu anlatan seyahatname tarzında mensur bir eserdir.
Zeyl-i Siyer-i Veysi: Veysi’nin Siyer’ine ek yazdığı mensur eserdir.
Münşeat: Özel ve resmi mektuplarının toplandığı mensur eseridir.

Nâîlî

* Divan katipliği yapmıştır.
* Sebk-i Hindi akımının edebiyatımızdaki ilk temsilcisidir.
* Kelime seçimine çok önem vermiştir.
* Daha çok gazelleriyle tanınmıştır.
* Genelde aşıkane gazeller yazmış ancak rindane, arifane bazen de hikemi tarzda şiirler de yazmıştır.
* Divan

Neşatî

* Mevlevi şeyhidir.
* Sebk-i Hindi akımının etkisinde şiirler yazmıştır.
* Sade,doğal bir dili; zarif bir üslubu vardır.
* Bir mutasavvıf olmasına rağmen bu yönü şiirlerine çok yansımamıştır.

Eserleri
Divan
Hilye-i Enbiya: Peygamberlerin mucizelerini anlatan mesnevi
Şehrengiz: Edirne’yi anlatan eseri

Şeyhülislam Yahya

* Gazel tarzının üstatlarındandır. Gazelleri rindane ve aşıkanedir.
* Hayatın zevk ve eğlencelerini, duygusal özlemlerini, şarap ve meyhaneyi şiirlerinde işlemiştir.
* Beşeri aşk şairidir. Az da olsa tasavvufi şiirler de yazmıştır.
* Sade bir İstanbul Türkçesi kullanmıştır.

Eserleri
Divan
Dini,tarihi,edebi risale ve çevirileri vardır.
18. YY.

Nedim

* Lale Devri şairidir.
* Şiirlerinde İstanbul’un köşk ve bahçelerini, şenlikleri, eğlencelerini anlatmıştır.
* Hayatı hep güzel yanlarıyla görmüş, zevk ve eğlence içinde yaşamış, bu neşesini şiirlerine de yansıtmıştır.
* İstanbul Türkçesini kullanmıştır.
* Mahallileşme akımının en güçlü temsilcisidir.
* Nedimane denilen bir tarz yaratmıştır. Şiiri soyut dünyadan çıkarıp somut dünyayı anlatmıştır.
* Aşk,şarap ve sevgiliyi anlatmıştır.
* Gazel ve şarkılarında sade, kasidelerinde ağır bir dil kullanmıştır.
* Şarkıları ve şuhane gazelleriyle tanınır.
* Divan

Şeyh Galip

* Mevlevi şeyhidir.
* Divan edebiyatının son büyük şairi kabul edilir.
* Tasavvuf ve ilahi aşkı işlemiştir.
* Sebk-i Hindi akımının önemli bir temsilcisidir.

Eserleri
Divan
Hüsn ü Aşk: Mesnevidir. İlahi aşkı anlatan, tasavvufi, alegorik bir aşk hikayesidir. Hüsn, Allah’ın kusursuz güzelliğini, Aşk ise Allah sevgisine ulaşmak isteyen dervişi temsil eder.

2018-09-03 Admin Admin

Taglar: Divan Edebiyatı Şairleri

Edebiyat Ders Notları - İlginizi çekebilecek başlıklar
Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri Anonim Halk Edebiyatı Nazım Biçimleri; Mani, Düz ManiKesik Mani (Cinaslı Mani), Yedekli Mani (Artık mani), Türkü, Ninni, Ağıt
Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri Âşık Edebiyatı Nazım Biçimleri; Koşma, Güzelleme, Koçaklama, Taşlama, Ağıt, Koşma, Musammat Koşma, Yedekli Koşma, Ayaklı Koşma, Zincirbent Ayaklı Koşma, Koşma-Şarkı, Tecnis Koşma, Destan, Semai, Varsağı
Âşık Edebiyatı Temsilcileri Âşık Edebiyatı Temsilcileri; Köroğlu, Öksüz Dede (Öksüz Âşık), Kayıkçı Kul Mustafa, Karacaoğlan, Âşık Ömer, Kâtibî, Kuloğlu, Gevherî, Dertlî, Dadaloğlu, Bayburtlu Zihnî, Erzurumlu Emrah, Everekli Seyranî, Âşık Şenlik, Ruhs
Divan Edebiyatı Genel Özellikleri Arap, Fars edebiyatı örnek alınarak İslami unsurlarla şekillenen bir edebiyattır. Divan edebiyatının kaynakları: Kur’an, hadisler, kelam, fıkıh, peygamber hikayeleri, menkıbeler, tasavvuf, mitoloji, astronomi, musiki, tıp.
Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri Divan Edebiyatı Nazım Biçimleri; Gazel, Kaside, Mesnevi, Kıta, Müstezat, Rubai, Tuyuğ, Şarkı, Murabba, Terkib-i Bent
Divan Edebiyatında Görülen Akımlar Divan Edebiyatında Görülen Akımlar; Sebk-i Hindi Akımı, Türkî-i Basit Akımı, Hikemi (Hakimane) Şiir