Madencilik sektöründeki temel hava kirleticiler; çeşitli partiküller, doğal olarak bulunan gazlar, motor egzoz gazları ve bazı kimyasal buharlardır. Bu maddeler vücuda ya temas ederek, ya da emilerek zararlı olurlar. Emilim ciltten veya inhalasyon yoluyla oluşabilir. Kimyasallar akut ve/veya kronik etkiler oluşturabilirler. Etkileri kimyasal ve fiziksel özelliklerine bağlıdır. Temel fiziksel tehlikeler gürültü, titreşim, ısı, barometrik basınç ve iyonize radyasyondur. Madenin derinliği, cevher ve çevresindeki kayaçların bileşimi, kullanılan madencilik yöntemleri gibi faktörle bağlı olarak farklı kombinasyonlarda tehlikeler ortaya çıkar. Dar ve kapalı alanlarda birlikte yaşamak da verem, hepatit (B ve E) ve insan immün yetmezlik virüsü (HIV) gibi bazı enfeksiyöz ajanlara maruziyet riskini artırır. Yapılan iş, tehlike kaynağına uzaklık, kontrol önlemlerinin etkinliği gibi faktörler, maruziyet üzerinde etkilidir.
Solunabilir ajanlar (gazlar, buharlar, tozlar ve dumanlar)
Madencilikte çeşitli gaz, toz, duman, buhar ve aerosoller gibi solunabilir ajanların salınımı söz konusudur. Bu ajanlar irritanlar, kimyasal asfiksanlar, fibrojenler, allerjenler, kanserojenler ve sistemik toksinleri oluştururlar. En sık görülen hava kirleticiler solunabilir kömür tozu ve kristal silikadır.Zararlı ajanlara maruziyet, akciğerlerde akut hasara, pnömokonyozlara ve solunum fonksiyon bozukluğuna neden olabilir. Bazı hava kirleticileri akciğer kanserine neden olabilir. Bazı inhalasyon zararlıları, akciğerin yanı sıra, sistemik etkilere de neden olabilir. Bazı asfiksanlar yüksek konsantrasyonlarda, oksijenle yer değiştirerek saniyeler içinde ölüme neden olabilirler.
Yeraltı kömür madenciliğinde kapalı alan ve bu kısıtlı alan içindeki havalandırma akımları, hava kirleticileri için taşıyıcılık yapabilir. Çözücüler ve temizlik maddeleri, poliüretan spreyler, yapıştırıcılar, emülsiyon sıvıları ve madencilikte kullanılan diğer ürünler çeşitli tehlikeler içerebilir. Egzoz dumanları, iyi havalandırılmayan alanlardan kaynaklanan karbondioksit veya metan da solunum zararı oluştururlar.
Partiküller
Serbest kristal silika; yerkabuğunda en çok bulunan bir bileşiktir ve dolayısıyla maden ve taş ocağı işçilerinin en sık karşılaştıkları tozdur. Silika içeren kayaçların delinmesi, parçalanması patlatılması veya ince silika partiküllerinin pulverize edilmesi gibi işlemler sırasında solunabilir silika partikülleri oluşur. Kumtaşı % 100, kayrak % 40, granit % 30’a kadar silika içerebilir.Asbest; asbest madenlerinde ve yapısında asbest de bulunan cevherin madenciliğinde görülür.
Asbestoz(pnömokonyoz), havayolu hastalığı, akciğer kanseri ve mezotelyoma riskini artırır.
Dizel motor egzozu; Gaz, duman ve partikül maddelerin bir karışımıdır. En tehlikeli gazlar karbon monoksit, azot oksit, azot dioksit ve sülfür dioksittir. Aldehitler, yanmamış hidrokarbonlar gibi birçok uçucu organik bileşikleri(UOB), polisiklik aromatik hidrokarbonları (PAH) ve nitro-PAH bileşiklerini de (N-PAH) içerir. Azot oksitleri, kükürt dioksit ve aldehitler akut solunum irritanlarıdır. PAH ve N-PAH bileşiklerinin çoğu kanserojendir. Dizel egzoz partikülleri (DEP) genellikle küçük çaplı (<1 mm), solunabilir karbon parçacıklarından oluşur. DEP’ne maruz kalan işçilerde akciğer kanseri riskinin artırdığı saptanmıştır.
Gazlar ve Buharlar
Tablo-1’de madenlerde doğal olarak sık görülen gazlar listelenmiştir. En önemlileri kömür madenlerinde metan ve hidrojen sülfür, uranyum ve diğer madenlerde ise radondur. Oksijen eksikliği de başka bir sorundur. Metan yanıcıdır, kömür madeni patlamalarının çoğu zaman nedenidir. İkinci sırada kömür tozu patlamaları gelir.Tablo-1: Kömür ocaklarında meydana gelen tehlikeli gazların genel isimleri ve sağlık etkileri
| Gaz | Sağlık etkileri |
|
|
|
| Metan (CH4) | Yanıcı, patlayıcı, basit boğucu |
| Karbon monoksit (CO) | Kimyasal boğucu |
| Karbon dioksit (CO2) | Basit boğucu |
| Hidrojen sülfür (H2S) | Göz, burun, boğaz tahrişi, akut solunum depresyonu |
| Oksijen eksikliği | Anoksi |
| Patlama ürünleri | Solunum irritanı |
| Dizel egzozu | Solunum irritanı, akciğer kanseri |
Radon; uranyum, kalay ve diğer bazı madenlerde bulunan doğal radyoaktif bir gazdır. Kömür madenlerinde tespit edilmemiştir. Temel zararı iyonize radyasyondur.
Diğer tehlikeli gazlar dizel motor egzoz gazları ve patlatma yan ürünleri olan solunum irritanlarıdır. Karbon monoksit sadece motor egzoz ürünü değildirler, maden yangınları sonucunda da oluşurlar. Ocak yangınları sırasında CO ölümcül konsantrasyonlara ulaşabilir. Bunun yanı sıra patlama tehlikesi de oluşturabilir.
Azot oksitleri(NOx) dizel motor egzozu ve patlatma bir yan ürünü olarak oluşur.
Altın madencileri ve değirmencilerinde ve cıva madencilerinde cıva buharına temas riski vardır. Altın ve kurşun madencilerinde arsenikle temas ve akciğer kanseri riski vardır. Nikel madencilerinde nikel teması ve bu nedenle akciğer kanseri ve cilt allerjisi riski vardır.
Fiziksel Tehlikeler
Gürültü
Madenler genellikle dar ve kapalı alanlardır. İşçiler her türlü alet ve makineden, kesme, delme, yükleme ve taşıma gibi işlemlerden kaynaklanan gürültüye maruz kalırlar. Gürültü maruziyeti; işitme kaybı riskinin yanı sıra, iletişime engel olarak, sinirlilik ve yorgunluğu artırarak iş kazası riskinde artışa neden olabilir.Titreşim
Yükleme birimleri, kamyonlar, kazıyıcılar ve kepçeler gibi mobil cihazların kullanımı tüm vücut titreşim maruziyetine neden olur. Disk problemlerine neden olabilir ya da artırabilir. Havalı kompresörler gibi delici araçların kullanımı da El-kol titreşimi sendromlarına neden olabilir.İyonizan radyasyon
Madencilik sektöründe önemli bir tehlikedir. Radon, taşların patlatılması sırasında açığa çıkabilir ya da yeraltı akılarıyla da madene sızabilen bir gazdır. Radon ve bozunma ürünleri iyonlaştırıcı radyasyon yayarlar. Uranyum madencileri arasında akciğer kanserinden ölüm oranları yüksektir.Sıcak stresi
Isı hem yeraltı, hem yerüstü madencileri için bir tehlikedir. Yeraltı madenlerinde, ısının başlıca kaynağı kayanın kendisidir. Her 100 metre derinlikte kaya ısısı 10C artar. Isı artışının diğer kaynakları; fiziksel aktivite, işçi sayısı, dolaşan hava, ortam hava sıcaklığı, nem, ekipmanlar, özellikle dizel ekipmanlarıdır. Sıcak bitkinliği ve sıcak çarpması, derin yeraltı madenlerinde önemli bir sorun olmaya devam etmektedir. Derin ocaklarda barometrik basınç da önemli bir sorundur. Isıyı, konvektif ısı alışverişini artırır, terin buharlaşmasını azaltır.Yerüstü madenciliğinde güneşin ultraviyole ışınlarına maruziyet, muhtemelen skuamöz hücreli karsinom ve bazal hücreli karsinom oluşumuna katkıda bulunur. Pirometalurjik işlemlerde infra-red maruziyeti, ısı stresi ve katarakta neden olabilir. Elektrolitik eritme ve rafine işlemleri sırasında elektromanyetik alanlar oluşur.
Ergonomi
Tekrarlayan hareketlerin ve el emeğinin yoğun olduğu işlerde kas iskelet sistemi hasarlanma riski yüksektir. Madencilikte elle taşıma, büyük ve ağır nesneleri kaldırma işleri, uzun süreli tekrarlayan çalışma hareketleri, biçimsiz duruş yaygındır ve kas-iskelet hasarlarına neden olabilir. Uzun süre aynı pozisyonda çalışmak aşırı yorgunluğa neden olur.Biyolojik tehlikeler
Nemli çalışma ortamlarından kaynaklanan leptospirosis ve ankilostomiazis, havalandırma sistemlerinden kaynaklanan legionella kontaminasyonu, dar ve kapalı alanlarda birlikte çalışmaktan kaynaklanan tüberküloz, hepatit, HIV gibi enfeksiyon hastalıkları, madencilerde sık karşılaşılabilen durumlardır.2020-01-05 Admin Admin
Taglar: MadenTaşOcaklarındaSağlıkTehlikeleri
| Meslek Hastalıkları - İlginizi çekebilecek başlıklar |
|---|
|
Arsenike Bağlı Hastalıklar
Arsenik ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar. Özellikleri, görülmesi, kullanımı, maruziyet kaynakları |
|
Berilyuma Bağlı Hastalıklar
Berilyum ve Bileşiklerine Bağlı Hastalıklar. Kimyasal Etkenlere Bağlı Hastalıklar. Özellikleri, görülmesi, kullanımı, maruziyet kaynakları |
|
Hangi Hastalıklar Meslek Hastalığıdır?
Hangi hastalıkların meslek hastalığı sayılacağı Meslek Hastalıkları Listesine göre tespit ve tayin edilir. |
|
Anamnez Nedir? Anamnez Örnekleri
İyi bir meslek anamnezi hem hastalıkların başlaması ve ilerlemesini engeller, hem de işyerindeki diğer çalışanların korunmasını sağlar. İşyeri hekimi meslek hastalıkları tanısı koyabilmek için şu üç konuda yeteneğini artırmalıd |
|
Meslek Hastalıkları Rehberi Kısaltmalar
Meslek ve iş hastalıkları rehberinde bulunan kısaltmaların anlamlarını bu içerikte bulacaksınız. |
Sayfa Yorumları